De bepaling uit de H. Schrift, dat ‘man en vrouw één vlees zijn’ heeft duidelijke gevolgen als huwelijksbeletsel. Peter en meter zijn bij de doop vaak een oom en tante. Die kunnen dan bijvoorbeeld niet later met de dopeling trouwen, maar ook niet met één van de twee ouders als die later komt te overlijden. De Volgens Johan Roelstraete (b) moeten in de doopakte naast de naam van de dopeling ook de namen van de ouders en de getuigen (peter en meter) worden vermeld. “Dit is van primordiaal belang teneinde later een mogelijke geestelijke verwantschap vast te kunnen stellen. Geestelijke verwantschap is een huwelijksbeletsel. Een peter en een meter kan dus niet huwen met zijn/haar  doopkind, noch met zijn/haar ouders (zwager, schoonzus)”. Deze huwelijksbeletsels vinden we later ook terug in wet- en regelgeving. R. Wartena (b) schrijft: Bij de "Echtordnung off ordonnantie op de houwelycken", 26 Mei 1597 door stadhouder, kanselier en raden van Gelderland uitgevaardigd, werd, naast handhaving van de voordien geldende bepalingen, tevens het huwelijk tussen neef en nicht verboden (b). Deze ordonnantie, opnieuw uitgevaardigd in 1627 en 1658, werd 9 October 1660 vervangen door een nieuwe (b), waarin naast het verboden huwelijk tussen neef en nicht (art. X) andere graden van verwantschap worden opgenoemd, waartussen een huwelijk verboden was, o.a. het huwelijk van een man met de weduwe van zijn broeder of met zuster van zijn overleden vrouw (art. XV), van een man met de weduwe van zijn broeders of zusters nakomelingen (art. XVI) en van een man met de dochter van zijn overleden vrouws zuster (art. XVII) (b). De mogelijkheid stond echter open dispensatie van deze verbodsbepalingen te verkrijgen van de Landdag (Statenvergadering) en van het Hof van Gelderland. Zo werd zonder uitzondering ontheffing verleend van het verbod van een huwelijk tussen neef en nicht, het overgrote gedeelte van alle hiertoe gedane verzoeken. In het handhaven van de andere verbodsbepalingen was men gestrenger, hoewel ook hierop uitzonderingen voorkomen. Een vaste gedragslijn valt hier echter niet te onderkennen. De verzoeken om dispensatie werden gewoonlijk bij het Hof ingediend, dat, afgezien van die gevallen, waarin dispensatie geweigerd werd, en die, waarin een verzoek om dispensatie niet nodig was, de verlangde dispensatie verleende, of naar de Landdag verwees, terwijl het in het laatste geval vaak verklaarde geen bezwaar te hebben tegen het voortgaan der huwelijksproclamatiën.  gevallen eerst enige jaren later verleend, zodat de huwelijksdatum veelal kort na de provisionele dispensatie door het Hof gezocht zal moeten worden. Werd het verzoek regelrecht bij de Landdag ingediend, dan verleende deze hetzij onmiddellijk dispensatie, dan wel machtigde het Hof hiertoe. De dispensatieverleningen zijn te vinden in de Memorie- en Resolutieboeken van het Hof van Gelderland (b), en in de Landdagsrecessen (b). Helaas worden in de Memorie- en Resolutieboeken zeer vaak geen woonplaatsen vermeld, terwijl in enkele gevallen twijfel bleef bestaan of men met een plaatsnaam dan wel met een familienaam te doen had. In deze gevallen is het woord waarover twijfel bleef bestaan achter het patronym geplaatst, verbonden door "van". Later (op 23 april 1827 in het staatsblad no. 22) worden deze huwelijksbeletsels ook in het Burgerlijk wetboek vastgelegd: “Ook is het huwelijk verboden tusschen schoonbroeder en schoonzuster. De Koning kan om gewigtige redenen, het verbod in dit artikel vervat, door het verlenen van dispensatie opheffen”. Dit artikel wordt dus al ruim 11 jaar vóór de invoering van het Burgerlijk Wetboek op 1 oktober 1838 tot apart tot wet verheven. Kennelijk vond de toenmalige wetgever dit artikel erg belangrijk. De genoemde dispensatie wordt vastgelegd in een akte, die bij de huwelijkse bijlagen wordt gevoegd. Onderstaand de eerste pagina van een dergelijke akte van de dispensatie zoals verleend voor het huwelijk tussen Jacobus Ketelaar en Aaltje Wieringa. Jacobus trouwde met Aaltje in 1832, nadat zijn voorgaande echtgenote Catharina Bouwina (een zus van Aaltje) in 1830 was overleden.
Site Map
ALGEMEEN
DISPENSATIE